درمان هدفمند سرطان پوست
درمان سرطان پوست بسته به نوع آن (مثل ملانوما، کارسینوم سلول بازال یا سنگفرشی)، مرحله پیشرفت بیماری، اندازه و محل تومور، و وضعیت عمومی سلامت بیمار متفاوت است.
- جراحی: مؤثرترین و پرکاربردترین روش درمانی برای بیشتر انواع سرطانهای پوستی، بهویژه در مراحل اولیه بیماری است. در این روش، توده و بخش کوچکی از بافت سالم اطراف آن برداشته می شود تا احتمال باقیماندن سلولهای سرطانی به حداقل برسد.
- پرتودرمانی: در شرایطی که جراحی امکانپذیر نباشد یا تومور در نواحی حساسی از بدن قرار داشته باشد، ممکن است از پرتودرمانی (Radiation Therapy) استفاده شود. این روش با استفاده از اشعه پرقدرت، سلولهای سرطانی را هدف قرار داده و از بین میبرد. گاهی پرتودرمانی برای جلوگیری از بازگشت بیماری نیز بهکار میرود.
- کرایوتراپی یا سرمادرمانی: یکی از روشهای غیرتهاجمی درمان برخی از سرطانهای سطحی پوست است. در این روش، سلولهای سرطانی با استفاده از نیتروژن مایع منجمد شده و از بین میروند. این درمان بیشتر برای ضایعات پیشسرطانی یا تومورهای کوچک و سطحی، بهویژه نوع بازال، بهکار میرود.
- داروهای موضعی: در برخی موارد، بهویژه در مراحل اولیه و سطحی بیماری، میتوان از داروهای موضعی به شکل کرم یا ژل استفاده کرد. این داروها معمولاً با تجویز پزشک و تحت نظر وی مصرف میشوند.
- شیمیدرمانی (Chemotherapy): کمتر در درمان سرطانهای پوست کاربرد دارد، اما در مواردی که سرطان به سایر اندامها سرایت کرده باشد یا پیشرفت زیادی کرده باشد، ممکن است از داروهای شیمیدرمانی سیستمیک برای کنترل بیماری استفاده شود. این داروها از طریق خون به سلولهای سرطانی در سراسر بدن میرسند.
- ایمونوتراپی و درمان هدفمند: در سالهای اخیر، پیشرفتهای چشمگیری در حوزه درمان سرطان پوست، بهویژه ملانوما حاصل شده است. ایمونوتراپی و درمانهای هدفمند (Targeted Therapy) دو روش نوین و مؤثر در درمان مراحل پیشرفته این بیماری هستند. روشی که برخلاف درمانهای سنتی، سلولهای سرطانی را بهصورت دقیق و انتخابی هدف قرار میدهد، بدون آنکه آسیبی جدی به بافتهای سالم وارد کند.
درمان هدفمند چیست؟
درمان هدفمند نوعی روش دارویی است که با شناسایی ویژگیهای مولکولی خاص سلولهای سرطانی (مانند پروتئینها، گیرندهها یا ژنهای جهشیافته) مستقیماً به همان اجزا حمله میکند.
در سرطان پوست، بهویژه ملانومای پیشرفته یا غیرقابل جراحی، درمان هدفمند توانسته در بسیاری از بیماران باعث کنترل رشد تومور، کاهش علائم و حتی بهبودی پایدار و طولانی مدت را به همراه داشته باشد.
مزایای درمان هدفمند چیست؟
✔هدفگیری دقیق: اثر مستقیم بر روی سلولهای دارای جهش، بدون آسیب به سلولهای سالم اطراف
✔پاسخ سریع درمانی: در بسیاری از موارد، نتایج بالینی در مدت کوتاهی قابل مشاهده است
✔ مناسب برای موارد پیشرفته: قابلیت کنترل سرطان در بیماران با متاستاز یا تومورهای غیرقابل جراحی
✔ قابل ترکیب با ایمونوتراپی: جهت بهبود پاسخ ایمنی بدن و مقابله با مقاومت احتمالی دارویی
در بسیاری از موارد ملانوما، جهشهای ژنتیکی خاصی شناسایی شدهاند که عامل رشد سریع تومورها هستند. یکی از رایجترین این جهشها، جهش در ژن BRAF است. در حدود نیمی از بیماران مبتلا به ملانوما، این جهش وجود دارد.
برای این دسته از بیماران، داروهای هدفمند خاصی طراحی شدهاند که شامل موارد زیر میشوند:
داروهای مهارکنندههای BRAF که مستقیماً این جهش را هدف میگیرند و مانع از ادامه رشد سلولهای جهشیافته میشوند:
مانند Dabrafenib و Vemurafenib
داروهای مهارکنندههای MEK با مهار مسیر سیگنالی مربوطه، اثر داروهای ضد-BRAF را تقویت میکنند:
مانند Trametinib و Cobimetinib
ترکیب این داروها، مسیر رشد سلولهای سرطانی را در چند مرحله متوقف کرده و باعث کاهش اندازه تومور، کاهش علائم بیماری و حتی ورود به دورههای بهبودی پایدار (remission) میشود.
چه بیمارانی میتوانند از درمان هدفمند بهرهمند شوند؟
برای استفاده از درمان هدفمند، ابتدا باید بررسیهای دقیق آزمایشگاهی بر روی بافت تومور انجام شود تا مشخص شود که آیا تومور دارای جهش ژنی خاصی (مانند BRAF V600E) است یا خیر. اگر این جهش وجود داشته باشد، درمان هدفمند میتواند گزینهای بسیار مؤثر و مناسب برای درمان سرطان پوست باشد.
در ملانوما کدام جهشها هدف قرار میگیرند؟
بسیاری از موارد ملانوما دارای جهشهای خاصی در ژن BRAF هستند. درمانهای هدفمند، از جمله داروهای:
Dabrafenib
Vemurafenib
مستقیماً این جهش را هدف میگیرند و مانع از ادامه رشد سلولهای جهشیافته میشوند.
در کنار آنها، داروهای مهارکننده MEK مانند:
Trametinib
Cobimetinib
با بلوک مسیر سیگنالی مربوطه، اثر داروهای ضد-BRAF را تقویت میکنند.
استفاده ترکیبی از داروهای ضد-BRAF و ضد-MEK، امروزه یکی از استانداردهای درمان ملانوما در بیماران دارای جهش ژن BRAF محسوب میشود.