غربالگری

بدون در نظر گرفتن سرطان پوست، سرطان پستان شایع‌ترین نوع سرطان در زنان است که در این بیماری، سلول‌های سرطانی بدخیم در بافت‌های پستان تشکیل می‌شوند. وجود برخی از عوامل خطر مانند سابقه‌ی خانوادگی، سن، تشخیص قبلی سرطان پستان در فرد، پستان‌های متراکم و موارد دیگر ممکن است خطر ابتلا به سرطان پستان را در فرد افزایش دهد.

بنابراین برای یافتن سرطان پستان در افرادی که در معرض خطر متوسط ابتلا به این بیماری هستند و هنوز علائمی ندارند، انجام آزمایش‌های غربالگری می‌تواند کمک‌کننده باشد.

انجام غربالگری سرطان پستان حتی زمانی که احساس سلامتی می‌کنید و فکر می‌کنید که مشکلی وجود ندارد، مهم است زیرا به تشخیص زودهنگام سرطان پستان کمک می‌کند. هرچه سرطان پستان زودتر تشخیص داده شود، راحت‌تر درمان می‌شود و شانس بهبودی و زنده‌مانی فرد نیز افزایش می‌یابد.

دستورالعمل‌های مربوط به زمان شروع غربالگری سرطان پستان – از جمله نوع آزمایش غربالگری و دفعات آن – بسته به سن و عوامل خطری که فرد دارد، متفاوت است. برای زنانی که در معرض خطر متوسط ابتلا به سرطان پستان هستند، انجمن سرطان آمریکا دستورالعمل‌های زیر را توصیه می‌کند:

1. زنان 40 تا 44 ساله: این افراد در صورت تمایل خودشان یا زمانی که در معرض خطر بالاتر از حد متوسط برای ابتلا به سرطان پستان هستند، می‌توانند غربالگری سالیانه را با ماموگرافی شروع کنند.
2. زنان 45 تا 54 ساله: توصیه می‌شود یک بار در سال ماموگرافی انجام دهند.
3. زنان 55 ساله و بالاتر: توصیه می‌شود هر دو سال یک بار ماموگرافی انجام دهند. این افراد در صورت تمایل خودشان یا زمانی که در معرض خطر بالاتر از حد متوسط برای ابتلا به سرطان پستان هستند، می‌توانند غربالگری سالیانه نیز انجام دهند.

دستورالعمل‌های غربالگری ممکن است برای فردی که دارای عوامل خطر خاص مانند جهش ژنتیکی BRCA1 یا BRCA2 است، متفاوت باشد. یا برای مثال اگر فردی در خانواده‌ی شما مبتلا به سرطان پستان بوده یا خودتان سابقه‌ی سرطان پستان داشته باشید، ممکن است به شما توصیه شود تا غربالگری را زودتر از حد معمول شروع کنید.

بنابراین مطمئن شوید که پزشک شما از عوامل خطر خاصی که دارید آگاه است تا بتواند دستورالعمل‌های غربالگری شما را تعیین کند.

از جمله آزمایش‌های معمول غربالگری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

    1. ماموگرافی

ماموگرافی رایج‌ترین آزمایش غربالگری است که برای سرطان پستان استفاده می‌شود. این روش شامل گرفتن یک عکس اشعه‌ی ایکس از پستان است و اغلب می‌تواند تومورهایی را که خیلی کوچک هستند و خودتان نمی‌توانید لمسشان کنید، تشخیص دهد.

در طول ماموگرافی، تکنسین پستان شما را روی یک صفحه‌ی پلاستیکی قرار داده و یک صفحه‌ی دیگر را محکم از بالا روی پستان شما فشار می‌دهد و درحالیکه پستان‌ها صاف هستند، دستگاه از زوایای مختلف از آن‌ها عکس می‌گیرد.

در بسیاری از ایالات آمریکا، تراکم پستان باید در گزارش ماموگرافی آورده شود و درصورت مشاهده‌ی پستان‌های متراکم، می‌توان از روش‌های غربالگری اضافی مانند سونوگرافی کل پستان یا MRI پستان علاوه بر غربالگری ماموگرافی استفاده کرد.

ماموگرافی، غربالگری تضمینی برای تشخیص زودهنگام سرطان پستان نیست. انجمن انکولوژی بالینی آمریکا اشاره می‌کند سرطان‌هایی که رشد سریع‌تری دارند، اغلب از طریق معاینه‌هایی که بین ماموگرافی‌های معمولی انجام می‌شوند یافت می‌شوند و ماموگرافی فقط سرطان‌های کوچکتر را تشخیص می‌دهد.

توضیحات بیشتر در بخش تشخیص آورده شده است.

    2. تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)

برای غربالگری زنانی که در معرض خطر متوسط ابتلا به این بیماری هستند، از این روش استفاده نمی‌شود. زیرا حتی اگر سرطان و توده وجود نداشته باشد، پستان‌ها ممکن است در آزمایش MRI غیرطبیعی به نظر برسند. بنابراین MRI به‌عنوان یک آزمایش غربالگری برای افرادی است که در معرض خطر بالای ابتلا به سرطان پستان هستند.

البته باید توجه داشت که انجام MRI در زنانی که در معرض خطر بالای ابتلا به بیماری هستند و معیارهای انجام غربالگری MRI را دارند، جایگزینی برای ماموگرافی نیست و ماموگرافی نیز در کنار این آزمایش انجام می‌شود.

توضیحات بیشتر در بخش تشخیص آورده شده است.

    3. خودآزمایی

این کار به معنای معاینه‌ی دقیق پستان‌ها به‌صورت دستی است. این کار را خود فرد می‌تواند انجام دهد یا می‌تواند از یک ارائه‌دهنده‌ی مراقبت‌های بهداشتی یا سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی نیز کمک بگیرد.

در گذشته، خودآزمایی (BSEs- Breast self-exams) به‌عنوان وسیله­ای برای بررسی توده­هایی که ممکن بود سرطان پستان باشند، مورد تایید قرار می­گرفت. اما از زمانی که تحقیقات نشان داد که BSEs اغلب می‌توانند به انجام بیوپسی‌های غیرضروری و تهاجمی برای توده‌های خوش‌خیم (غیرسرطانی) منجر شوند و همینطور باتوجه به اینکه به نظر می‌رسد انجام این خود آزمایی‌ها در کاهش خطر مرگ ناشی از سرطان پستان نقشی ندارد، این تفکر تغییر کرد.

امروزه، ماموگرافی منظم به‌عنوان اصلی­ترین روش غربالگری سرطان در نظر گرفته می­شود و BSEs و معاینات بالینی (CBEs- Clinical breast exams) که توسط پزشک انجام می­شوند، دیگر مورد توصیه‌ی بسیاری از مقامات برجسته‌ی مراقبت­های بهداشتی نیستند.

اما با این حال، انجمن سرطان آمریکا (ACS- American Cancer Society) می­پذیرد که “بعضی از زنان ممکن است همچنان با انجام معاینات منظم خود به‌عنوان راهی برای پیگیری وضعیت ظاهری و لمس پستان‌هایشان احساس آرامش‌خاطر کنند”، حتی اگر شواهد کمی درباره تاثیر آن بر تشخیص زودهنگام سرطان پستان وجود داشته باشد. درنتیجه علیرغم فقدان شواهدی مبنی بر تاثیر BSEs، این روش هنوز توسط برخی افراد به‌عنوان بخشی معمول از مراقبت­های بهداشتی پیشگیرانه استفاده می­شود.

اگر تصمیم به انجام BSE دارید، مهم است که محدودیت­های این روش را درک کنید و بدانید که جایگزینی برای غربالگری ماموگرافی نیست.

بنابراین انجمن سرطان آمریکا خاطرنشان می‌کند که شما باید از ظاهر و حالت معمول پستان‌هایتان آگاه باشید تا هرگونه تغییر را به ارائه‌دهنده‌ی مراقبت‌های بهداشتی خود گزارش دهید.

مراحل خودآزمایی پستان به شرح زیر است:

الف) به شکل پستان­ها توجه کنید:

لباس­های خود را در بیاورید. در مقابل آینه­ای قدی بایستید و دستان خود را روی پهلوهایتان قرار دهید. پستان­های خود را با قبل مقایسه کنید.

آنها باید شکل، اندازه و رنگ معمول خود را داشته باشند. پستان­ها نباید فرورفتگی، چروکیدگی یا برآمدگی داشته باشند. نوک پستان­های شما نباید در موقعیت متفاوت یا به‌طور غیرعادی وارونه (تورفته) باشند. همچنین نباید قرمزی، درد، بثورات یا تورم وجود داشته باشد.

ب) دست­هایتان را پشت سرتان قرار دهید:

در مرحله‌ی بعد، دست­های خود را پشت سرتان قرار دهید و به نحوه‌ی حرکت پستان­ها توجه کنید.

پستان چپ و راست هر دو باید به یک شکل، بدون جابجایی یا کشیدن حرکت کنند. آن‌ها همچنین باید کم و بیش اندازه، شکل، سایه و رنگ یکسانی داشته باشند.

زیر هر دو بازو را نگاه کنید و هرگونه تورم یا توده در زیر بغل را بررسی کنید. شما به دنبال تورم گره‌ی لنفاوی هستید که عوامل مختلفی می­توانند باعث آن شوند، از آنفولانزا گرفته تا سرطان.

ج) نوک پستان­هایتان را چک کنید:

دست چپتان را پایین بیاورید و سپس با انگشت اشاره و انگشت میانی دست راست، نوک پستان چپ را به‌ آرامی فشار دهید، آن را به سمت جلو بکشید و رها کنید.

نوک پستان باید به‌جای فرورفتن، آهسته در پستان به عقب بازگردد. هرگونه برآمدگی، فرورفتگی یا نشانه‌های عقب‌رفتگی غیرمعمول را بررسی کنید.

همچنین به نشت مایعات از نوک پستان­ها توجه کنید. ترشحات شفاف یا خونی به‌طور بالقوه مشکل‌ساز هستند، به‌خصوص اگر فقط یک نوک درگیر باشد. البته نشت مایعات ممکن است به‌دلیل مسدود شدن مجرای شیر یا عفونت نیز اتفاق بیفتد (مخصوصا اگر ترشحات سبز، سفید یا زرد باشند).

این کار را برای پستان سمت دیگر نیز تکرار کنید.

د) بایستید و پستان خود را لمس کنید:

در مرحله‌ی بعد، بازوی چپ خود را بالای سر ببرید. با انگشتان دست راست، پستان خود را به آرامی از بالا به پایین و سپس از داخل پستان تا انتها، به ناحیه‌ی زیر بغل بکشید. از فشار محکم اما ملایم استفاده کنید. در نهایت، دست خود را به‌صورت دایره­ای حرکت دهید، مطمئن شوید که تمام ناحیه‌ی پستان را پوشش دهید.

به هرگونه تغییر در بافت، رنگ یا اندازه‌ی پستان خود توجه داشته باشید.

این کار را برای پستان سمت دیگر نیز تکرار کنید.

می­توانید این مرحله را در حمام انجام دهید زیرا انگشتان روی پوست خیس راحت­تر می­توانند حرکت کنند.

ه) دراز بکشید و پستان خود را لمس کنید:

در نهایت دراز بکشید و دست چپ خود را زیر سرتان قرار دهید. از دست راست خود برای لمس پستان چپ و زیر بغل خود استفاده کنید. ساده­ترین راه برای انجام این مرحله این است که روی تخت خود دراز بکشید و سر و شانه­هایتان را روی یک بالش قرار دهید.

به هرگونه تغییر در بافت یا اندازه‌ی پستان توجه کنید.

این کار را برای پستان سمت دیگر نیز تکرار کنید.

اگر خودآزمایی ماهانه انجام می‌دهید، بهتر است آن را حدود سه تا پنج روز پس از پریود انجام دهید، زیرا پستان‌های شما ممکن است در حین و قبل از قاعدگی حساس یا برآمده باشند.

   4. آزمون در مطب

گاهی اوقات ممکن است تشخیص ناهنجاری‌های پستان دشوار بوده و فرد در طی معایناتی که خودش انجام داده، متوجه چیزی نشده باشد. بنابراین انجام معاینه‌ی بالینی پستان با دست – که شامل معاینه‌ی پستان‌ها و ناحیه‌ی زیر بغل می‌شود – توسط یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی آموزش‌دیده، می‌تواند به یافتن توده‌های پستان کمک کند. این متخصصان در تشخیص توده‌ها و ضخیم شدن بافت پستان تجربه دارند و اغلب می‌توانند اینجور مسائل را تشخیص دهند.

این افراد به دنبال تغییرات و تفاوت‌ها در شکل پستان، تفاوت در رنگ و بافت پوست در پستان‌ها، بثورات، توده‌های قابل مشاهده، ترشح مایع یا ترشح از نوک پستان و حساسیت و درد خواهند بود. آ‌ن‌ها همچنین غدد لنفاوی زیر بغل را لمس کرده تا هرگونه سفت شدن یا وجود توده را بررسی کنند.

    5. سونوگرافی

سونوگرافی پستان یک آزمایش تصویربرداری است که از امواج صوتی برای بررسی بافت داخل پستان استفاده می‌کند. با توجه به توصیه‌های پزشکی بیمارستان جان هاپکینز، سونوگرافی پستان معمولاً زمانی انجام می‌شود که در ماموگرافی، موردی مشاهده شود یا در معاینه‌ی فیزیکی پستان مشکلی احساس شود.

باتوجه به اینکه این آزمایش برخلاف ماموگرافی، از اشعه استفاده نمی‌کند، اغلب بر روی افرادی که دارای بافت پستان متراکم، دارای سن 25 یا کمتر و یا باردار هستند، انجام می‌شود. سونوگرافی همچنین می‌تواند به ارائه‌دهنده‌ی مراقبت‌های بهداشتی کمک کند تا کیفیت جریان خون در پستان‌ها را بررسی کند.

توضیحات بیشتر در بخش تشخیص آورده شده است.

    6. نمونه‌برداری بافت

اگر نتیجه‌ی آزمایش‌های غربالگری غیرتهاجمی سرطان پستان، نشان بدهند که فرد ممکن است مبتلا به سرطان باشد، آنگاه باید بیوپسی (نمونه‌برداری بافتی) انجام شود.

نمونه‌برداری از بافت پستان شامل برداشتن سلول‌ها از بافت پستان در ناحیه‌ی مشکوک به سرطان است تا آسیب‌شناس (پاتولوژیست) بتواند آن را زیر میکروسکوپ بررسی کرده و ببیند سلول‌های نمونه‌گیری شده سرطانی هستند یا خیر.

توضیحات بیشتر در بخش تشخیص آورده شده است.

   7. تکنیک‌های جدیدتر

الف) MRI مختصر (Abbreviated breast MRI) (یا MRI سریعFast breast MRI )

این یک تکنیک جدیدتر است که با یک اسکنر استاندارد MRI پستان انجام می‌شود، اما نسبت به MRI استاندارد عکس‌های کمتری (در مدت زمان کوتاه‌تری) گرفته می‌شود. MRI سریع، امروزه به‌عنوان یک آزمایش غربالگری احتمالی برای سرطان پستان، به‌ویژه در زنان با پستان‌های متراکم، مورداستفاده قرار می‌گیرد و همینطور نشان می‌دهد که آیا اطلاعات آن با اطلاعات MRI استاندارد مشابه است یا خیر.

ب) آزمایشات پزشکی هسته­ای(Nuclear medicine tests)  (تصویربرداری رادیونوکلئیدیRadionuclide imaging-)

برای این آزمایش­ها، مقدار کمی ماده‌ی پروتوزا (رادیواکتیو) به‌عنوان ردیاب، به خون تزریق می­شود. این ردیاب در سلول­های سرطانی تجمع بیشتری دارد بنابراین با استفاده از یک دوربین مخصوص برای مشاهده‌ی ردیاب در پستان (یا سایر قسمت‌های بدن)، می‌توان محل تومور را پیدا کرد.

ج) تصویربرداری مولکولی (MBI- Molecular breast imaging)

در این روش که به‌عنوان سینتیماموگرافی یا تصویربرداری گامای خاص (BSGI- Breast-specific gamma imaging) نیز شناخته می­شود، یک ردیاب به نام تکنتیوم – 99 ام سستامیبی (Technetium-99m sestamibi) به خون تزریق می‌شود و سپس از یک دوربین مخصوص برای دیدن ردیاب درحالیکه به‌ آرامی فشرده می­شود، استفاده می­گردد. این آزمایش عمدتا به‌عنوان راهی برای پیگیری مشکلات (مانند توده یا ماموگرافی غیرطبیعی) یا کمک به تعیین میزان سرطانی که قبلا تشخیص داده شده است، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش همچنین به‌همراه ماموگرافی، به‌عنوان یک آزمایش غربالگری برای بررسی سرطان در زنان با پستان­های متراکم مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از اشکالات احتمالی این است که این روش کل بدن را در معرض تشعشع قرار داده و بنابراین بعید است که از این آزمایش، هر ساله برای غربالگری استفاده شود.

د) ماموگرافی انتشار پوزیترون (PEM-Positron emission mammography)

یک آزمایش تصویربرداری جدیدتر است که برخی از جنبه­های اسکن PET و ماموگرافی را ترکیب می­کند. PEM از همان نوع ردیاب پرتوزای تزریق شده به خون در اسکن PET استفاده می­کند و در حین گرفتن عکس نیز مانند ماموگرافی، پستان به آرامی فشرده می­شود. باتوجه به اینکه در PEM، به فعالیت سلول­های سرطانی توجه می‌شود، بنابراین ممکن است بهتر از ماموگرافی استاندارد بتواند خوشه­های کوچک سلول­های سرطانی را در پستان تشخیص دهد. PEM عمدتا به‌منظور تعیین درجه و میزان سرطان، در زنان مبتلا مورد استفاده قرار می­گیرد. به دلیل اینکه PEM کل بدن را در معرض تشعشع قرار می­دهد، به‌احتمال زیاد هر سال برای غربالگری سرطان پستان استفاده نمی­شود.

ه) ماموگرافی با کنتراست تقویت شده (CEM-Contrast-enhanced mammography)

این روش که به‌عنوان ماموگرافی طیفی با کنتراست (CESM-Contrast-enhanced spectral mammography)  نیز شناخته می­شود، آزمایش جدیدتری است که در آن، یک رنگ کنتراست حاوی ید چند دقیقه قبل از انجام دو مجموعه ماموگرافی (با استفاده از سطوح مختلف انرژی) به خون تزریق می­شود. کنتراست می­تواند به اشعه‌ی ایکس کمک کند که نواحی غیرطبیعی در پستان­ها را تشخیص دهد. این آزمایش می­تواند برای مشاهده‌ی بهتر مناطقی که در ماموگرافی استاندارد، غیرطبیعی به نظر می­رسند یا برای کمک به ارزیابی وسعت تومور در زنانی که به‌تازگی سرطان پستان آن­ها تشخیص داده شده است، استفاده شود. مطالعات نشان می‌دهند که در غربالگری زنان با پستان‌های متراکم و همچنین درصورت عدم وجود امکان MRI، این روش احتمالا می‌تواند جایگزین خوبی باشد. اگر ثابت شود که این روش به خوبی MRI است، CEM می­تواند به طور گسترده­ای مورد استفاده قرار گیرد، زیرا انجام آن سریع‌تر است و هزینه‌ی کمتری نسبت به MRI دارد.

پیگیری‌های بعد از یافتن نتیجه‌ی غیرطبیعی

اگر غربالگری سرطان پستان، نتایجی غیرطبیعی نشان داد، ممکن است آزمایش‌های تشخیصی بیشتری تجویز شود. بسیاری از افراد تحت یک یا چند آزمایش تشخیصی فوق قرار می‌گیرند تا متخصصان، ارزیابی دقیقی از وجود یا عدم وجود سرطان داشته باشند.

اگر هم برای فرد سرطان پستان تشخیص داده شد، آزمایش‌های زیادی قبل و در طول درمان برای نظارت بر میزان پاسخ بدن به درمان‌ها انجام می‌شود. همچنین ممکن است آزمایش‌های نظارتی برای بررسی علائم عود نیز تجویز شود.